Polska, Polskę, Polski, Polsce…

Warszawa, Warszawy, Warszawą, Warszawie…

John, Johna, Johnowi, Johnem, Johnie

Teatr, teatru, teatrowi, teatrem, teatrze, teatry, teatrów, teatrom, teatrami, teatrach…

O co chodzi z tą polską odmianą wszystkiego? Co to znaczy, że mamy 7 form liczby pojedynczej i 7 form liczby mnogiej rzeczowników, przymiotników i zaimków, a nawet liczebników?

W kolejnych tekstach Wyjaśniamy krok po kroku.

Na początek najbardziej regularny, najprzyjemniejszy przypadek – narzędnik (instrumental).

Wszystkie jego użycia będziecie stopniowo poznawać na lekcjach – rozpoznawać znaczenie, uczyć się końcówek, budować poprawne formy, używać ich w zadaniach i w mowie spontanicznej.

5 razy instrumental, poproszę!

1.

Pierwsza sytuacja, w której zazwyczaj poznajecie formę instrumental, to przedstawianie się. Dzięki narzędnikowi przekazujemy bardzo specyficzne informacje na temat swojej tożsamości, funkcji czy roli, które określają nas w życiu. Mogą to być:

1. bardzo podstawowe rzeczy jak narodowość, pochodzenie z jakiegoś regionu czy miasta, np. Jestem Polakiem. Jestem Warszawianką. Jestem Ślązakiem. Jestem Kanadyjką. Jestem Brazylijczykiem. Jestem Finką.
   
2. informacje o zawodzie, np. Jestem nauczycielką. Jestem profesorem. Jestem analitykiem. Jestem projektantką.
   
3. informacje o roli rodzinnej czy społecznej: Jestem synem. Jestem mamą. Jestem babcią. Jestem ojcem. Ania jest moją przyjaciółką. Jan jest moim dobrym kumplem. Agnieszka jest znaną osobą.
   
4. Informacje o każdej innej tożsamości, jeśli możemy ją wyrazić za pomocą rzeczownika: Jestem wegetarianką. Jesteś weganinem. Jestem katolikiem. Jestem muzułmanką. Jestem kobietą. Jestem gejem. Jestem fanem muzyki. Jestem zwolennikiem partii xyz.

2.

Narzędnik, jak sama nazwa wskazuje, podaje też w zdaniu narzędzie, za pomocą którego wykonujemy daną czynność, np. Płacę kartą. Jem nożem i widelcem. Piszę długopisem. Maluję farbami. Szyję białą nicią. Połączę to klejem. Otwieram drzwi tym kluczem.

3.

Narzędnikiem wprowadzamy też po polsku środki transportu, np. Jadę samochodem. Jeżdżę rowerem. Pojechałem pociągiem. Wrócę metrem. Podróżuję samolotem. Popłyniemy promem.

4.

Warto również zapamiętać kilka czasowników, które wymagają formy narzędnika w swojej strukturze. Są to m.in.: interesować się, zajmować się, opiekować się, kierować, rządzić, np. Interesuję się historią. Zajmuję się finansami. Opiekuję się dzieckiem. Kieruję firmą. Rząd rządzi krajem.

5.

Niektóre przyimki – z, przed, za, między, nad, pod – również łączą się z narzędnikiem, np. Rozmawiam z moim bratem. Parking jest przed biurem. Kawiarnia jest za tym budynkiem. Będę między trzecią a czwartą. Mieszkam nad sklepem. Dokumenty są pod książką.

Mam nadzieję, że tych pięć najważniejszych kontekstów narzędnika w języku polskim daje dobre wyobrażenie, jaką rolę odgrywa ten przypadek w naszym języku. A że ćwiczenie czyni mistrza, zapraszamy do kilku testów, w których zastosowany jest podział na poziomy zaawansowania językowego, ponieważ będziecie uczyli się / uczyły się innych zastosowań narzędnika w połączeniu z różnymi tematami (słownictwem) w zależności od poziomu języka polskiego, na którym jesteście. Na poziomie początkującym mamy kilka podstawowych użyć, ale już na średnio zaawansowanym programy nauczania przewidują znajomość prawie wszystkich.